خشکسالی؛ بلائی قابل پیش بینی و مدیریت پذیر!

                                         
بحران اخیر آب در خوزستان که در بعضی نقاط خسارات تأسفباری به کشاورزی و احشام وارد کرد، موجب شد که مسئولان کشور با سرعتی قابل تقدیر واکنش نشان دهند و با تشکیل جلسات ستاد بحران استان با حضور تعدادی از نمایندگان سه قوّه و مقامات مسئول کشوری جهت کاهش و رفع بحران تصمیماتی بگیرند که اجرای فوری برخی از آنها مانند افزایش خروجی آب سدها از 75 مترمکعب در ثانیه به 130 مترمکعب در ثانیه که از صبح دیروز شروع شد، احتمالاً بتواند در کوتاه مدّت رفع مشکل کرده و تسکین دهندهِ بخشی از آلام هموطنان زیان دیده باشد.  
واقعیت این است که کشور عزیز ما در اقلیمی خشک واقع شده و لذا  کم آبی در آن طبیعی است، امّا کاهش پیاپی نزولات آسمانی در بسیاری از سالها و استمرار آن، باعث بروز بلای خشکسالی می شود که اگرچه همانند دیگر بلایای طبیعی همچون سیل و آتشفشان و زلزله پرسروصدا و محسوس نیست امّا به جهت وسعت و استمرار آسیبهائی که به بار می آورد از دیگر حوادث غیرمترقّبه خسارت بارتر است. از طرفی از آنجا که خشکسالی در طول زمان رخ می دهد و به دلایل گوناگون نسبت به سایر حوادث طبیعی از پیش بینی پذیری بیشتری برخوردار است لذا مدیریت و برنامه ریزی برای مقابله با آثار زیانبار آن قاعدتاً باید آسانتر باشد و اگر ما در مقابله با این پدیدهِ پیش بینی پذیر با دستپاچگی مواجهیم به سوء مدیریتها در این حوزه بر می گردد.
صرفنظر از بارانهای سیل آسای روزهای اخیر در بعضی مناطق، بنا بر اعلام مقامات مسئول و سازمانهای ذیربط و ملاحظات عینی، امسال با بلای خشکسالی روبروست هستیم و بر اساس ارزیابی‌های صورت گرفته توسط دستگاههای ذیربط، بیش از ۳۰۰ شهر در معرض تنش آبی بوده و از این میان تعداد ۱۰۱ شهر در وضعیت قرمز تامین آب قرار دارند. و مدیران امور آب کشور از بحرانی بودن وضعیت خبر داده و بارها مردم و بویژه ساکنین برخی کلانشهرها را به جیره بندی آب تهدید کرده اند. ‌امّا آیا با تهدید مردم کار مقابله با خشکسالی سامان می یابد و در حالیکه مصرف خانگی کمتر از 3 درصد آب کشور است، با صرفه جوئی مردم، که به هر حال در ضرورت آن تردیدی نیست، مشکل کم آبی در کشور حل خواهد شد؟ جواب منفی است و آنچه ضرورت دارد تدابیر لازم جهت مقابله نظام مند با خشکسالی و بویژه ارتقاء بهره وری در مصرف آب خصوصاً در بخش کشاورزی است، بخشی که مصرف کنندهِ 90 درصدی آب کشور است و با توجّه به روشهای ناصحیح آبیاری همچون روش غرقابی و مانند آن، گفته می شود تا حدود 65 درصد با هدر رفت آب روبرو است و اگر روشهای بهینهِ مصرف آب همچون روشهای آبیاری تحت فشار و بارانی در این بخش کاملاً اجرا شود نه تنها می توان سطح زیر کشت آبی را در کشور افزایش داد بلکه حتی در شرایط سختی چون خشکسالی نیز تأمین آب کشاورزی مورد نیاز میسّر خواهد بود.   
موسوی زاده
1400/04/28

برچسب ها : خشکسالی تنش آبی خوزستان